Κυριακή 6 Μαΐου 2012

ΓΡΑΦΟΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ


Απαραίτητες δεξιότητες για το γράψιμο είναι η οπτική αντίληψη (π.χ. η διάκριση εικόνας- φόντου, η σταθερότητα φορμών, το οπτικό κλείσιμο), ο χωρικός προσανατολισμός (η ικανότητα εκτίμησης του χώρου, η οργάνωση, η συμμετρία, η κατευθυντικότητα), η ευλυγισία, η ροή και ο ρυθμός καθώς και ο στασικός έλεγχος του σώματος. Αξίζει να τονιστεί ότι ο ώμος, ο αγκώνας, ο πήχης, ο καρπός και τα δάχτυλα αποτελούν ένα σύστημα και ότι αν ένα από αυτά δεν λειτουργεί σωστά τότε αφενός επηρεάζονται και τα υπόλοιπα και αφετέρου επηρεάζεται και το γράψιμο. Τέλος, στο γράψιμο καθοριστικό ρόλο έχουν τα αισθητηριακά συστήματα (απτικό, αιθουσαίο, ιδιοδεκτικό, ακουστικό, οπτικό).
Ποια είναι όμως τα σημάδια που παρατηρούνται; H δυσχέρεια στη γραφοκινητικότητα είναι εμφανής από την ανώριμη σύλληψη μολυβιού (δηλ. παλαμιαία σύλληψη = σύλληψη με σφιγμένο χέρι στη μέση του μολυβιού μετά τα 2 έτη, η τετραποδική σύλληψη = σύλληψη με 4 δάχτυλα μετά τα 3 έτη, όταν ο αντίχειρας είναι τυλιγμένος ή αντίθετα σκεπασμένος σε σχέση με τα υπόλοιπα δάχτυλα, όταν τα δάχτυλα είναι σε υπερ-εκτατική θέση ή σε υπτιαστική θέση), τη λάθος τοποθέτηση του χεριού στο μολύβι είτε πολύ ψηλά είτε πολύ χαμηλά, τη θέση του καρπού όταν αντί για μέση θέση κάποιες φορές είναι σε κάμψη (λυγισμένος). Πολύ συχνά το παιδί κρατάει το κεφάλι του όταν γράφει ή το γέρνει αρκετά προς τα δεξιά ή αριστερά. Ένα ακόμα σημάδι είναι οι συγκινησίες π.χ. να κουνά τη γλώσσα του ανάλογα με το γράψιμο του. Το αργό γράψιμο ή κακή ταχύτητα γραφής, οι αχνές γραμμές ή οι πολύ έντονες αποτελούν επίσης ενδείξεις δυσγραφίας. Άλλες επιπρόσθετες εκδηλώσεις δυσκολίας είναι όταν το παιδί δεν έχει κατακτήσει πλευρίωση (δεν έχει αποφασίσει με ποιο χέρι θα γράφει ) μετά τα 4 έτη ή η θέση του κορμού ή γενικότερα του σώματος δείχνει υποτονική (ξαπλώνει στο τραπέζι, γέρνει στα πλάγια καθώς γράφει). Χαρακτηριστικά είναι τα γράμματα που είτε είναι εξαιρετικά μεγάλα είτε εξαιρετικά μικρά, οι λέξεις είναι μισοτελειωμένες, καθρεπτική γραφή, αντιστροφές, ανακατεύει τα κεφαλαία με τα μικρά, δεν υπάρχει διαχωρισμός γραμμάτων με αριθμούς, οι αποστάσεις μεταξύ γραμμάτων ή λέξεων είναι ασταθείς, οι λέξεις δεν βρίσκονται πάνω στις γραμμές, το γραπτό είναι κατηφορικό, το παιδί κοιτάζει το χέρι του όταν γράφει ή μιλάει στον εαυτό του.
Η αξιολόγηση της εικόνας του παιδιού γίνεται ανάλογα με την ηλικία του. Σε μικρότερα παιδιά αξιολογούμε τη ζωγραφική του (αυθόρμητη, κατόπιν οδηγίας αλλά και έπειτα από αντιγραφή- υπόδειγμα). Σε μεγαλύτερη ηλικία βλέπουμε τη γραφή του σε αυθόρμητη μορφή, κατόπιν υπαγόρευσης  αλλά και έπειτα από αντιγραφή.
Για την αντιμετώπιση λοιπόν της δυσγραφίας δεν εστιάζουμε μόνο στο γράψιμο αλλά και στο σώμα ώστε να το ενδυναμώσουμε, να του δώσουμε τα σωστά στασικά πρότυπα (η έλλειψη τους επεμβαίνει στη φυσιολογική ανάπτυξη) και να βοηθήσουμε το παιδί να αποκτήσει εικόνα σώματος. Ρυθμίζουμε το επίπεδο διέγερσης (κατάλληλο επίπεδο εγρήγορσης ανά περίσταση ) όπως επίσης ενθαρρύνουμε τον εμπλουτισμό του ιδεασμού ( είναι η ικανότητα να παράγω νέες ιδέες ή να συνδυάσω αντικείμενα με νέους τρόπους ) και το σχεδιασμό της κίνησης του παιδιού.
Άρα, συνοψίζοντας  η διαδικασία έχει ως εξής : η σύλληψη της ιδέας, το μέρος του σώματος αλλά και η στήριξη του σώματος, το μολύβι αλλά και οι ενδεχόμενες προσαρμογές σε αυτό (λαβές), η επιφάνεια εργασίας (πίνακας, χαρτί κλπ) και το που θα βρίσκεται (στο τραπέζι, στον τοίχο, σε κεκλιμμένο επίπεδο κλπ).   


Αποστολάτου    Ιφιγένεια
Εργοθεραπεύτρια

Τετάρτη 2 Μαΐου 2012

Διαφορική Διάγνωση Αυτισμού με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή και Σημασιολογική- Πραγματολογική Διαταραχή



Σύμφωνα με το γλωσσικό μοντέλο των των Bloom & Lahey (1978)  η γλώσσα έχει τρεις διαστάσεις οι οποίες βρίσκονται σε αλληλεπίδραση:  το περιεχόμενο, την μορφή  και τη χρήση.  Στον Αυτισμό, την Ειδική Γλωσσική Διαταραχή και τη Σημασιολογική – Πραγματολογική Διαταραχή επηρεάζονται μια ή  περισσότερες από τις προαναφερθείσες διαστάσεις της γλώσσας. Το κοινό στοιχείο και των τριών διαταραχών είναι η χρήση της γλώσσας, η οποία παρεκκλίνει της φυσιολογικής ανάπτυξης.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ
 Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν:
  • Δυσκολία στην αφήγηση
  • Δυσκολία ή έλλειψη σχολιασμού
  • Ακατάλληλη στάση του σώματος.
  • Ασυνήθιστη χροιά και ένταση φωνής
  • Δυσκολία στην έναρξη της συζήτησης
  • Περιορισμένη πρόθεση για επικοινωνία
  • üΑκατάλληλη χρήση βλεμματικής επαφής
  • üΔυσκολία στη συντήρηση της συζήτησης
  • Μειωμένο ενδιαφέρον για το περιβάλλον
  • Δυσκολία στην εξαγωγή συμπερασμάτων
  • Μειωμένες δεξιότητες εναλλαγής της σειράς
  • Δυσκολία στην αιτιολόγηση των καταστάσεων.
  • Έλλειψη ή μείωση της πρωτοβουλίας για αλληλεπίδραση
  • Δυσκολία στην κατανόηση των εκφράσεων του προσώπου
  • Έλλειψη ή μείωση του ενδιαφέροντος για τους ανθρώπους
  • Δυσκολία στη χρήση του λόγου με βάση τους κοινωνικούς κανόνες
  • Περιορισμένη ή ελλιπής χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας για την ενθάρρυνση του ομιλητή
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (ΕΓΔ)
Τα παιδιά με ΕΓΔ παρουσιάζουν:
  • Απουσία αποριών και ερωτήσεων
  • Απουσία χρήσης όρων ευγενίας
  • Ηχολαλία (σε σοβαρές μορφές)
  • Οι απαντήσεις τους είναι εκτός θέματος
  • Αδυναμία αυτοδιόρθωσης των λαθών τους
  • Μειωμένη πρωτοβουλία για έναρξη της συζήτησης
Στα παιδιά με ειδική γλωσσική διαταραχή η γνώση των πραγματολογικών κανόνων υπάρχει, αλλά υστερεί η χρήση τους. Πιο συγκεκριμένα, υστερούν στην αλληλεπίδραση με τους άλλους εξαιτίας των δυσκολιών στην επεξεργασία πληροφοριών, που επηρεάζουν τη γλωσσική αντίληψη, αλλά και εξαιτίας των περιορισμών που παρουσιάζουν στη γλωσσική έκφραση. Ανταποκρίνονται σε χαμηλότερο επίπεδο κοινωνικά από τους συνομηλίκους τους και στους ενήλικες κυριαρχεί η εικόνα της «ανωριμότητας» και της μειωμένης αρχηγικής ικανότητας  
Ο Leonard (1986) συνέκρινε την ποιότητα των απαντήσεων των παιδιών με ΕΓΔ και μικρότερων σε ηλικία παιδιών στα πλαίσια μίας συζήτησης. Παρατήρησε ότι όλα τα παιδιά παρήγαγαν μονολεκτικές απαντήσεις  ή παρείχαν περισσότερες πληροφορίες από αυτές που απαιτούσε ο ενήλικας που ρωτούσε.
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (ΣΠΔ)
 Τα παιδιά με ΣΠΔ παρουσιάζουν : 
  • Μεγαλόφωνη ομιλία
  • Δυσκολία εύρεσης λέξης
  • Αντικοινωνική συμπεριφορά
  • Δυσκατάληπτο τρόπο έκφραση
  • Φλυαρία σε συνδυασμό με υπερλεξία
  • Φτωχή συντήρηση του θέματος της συζήτησης
  • Αδυναμία στη χρήση της λογικής σκέψης και στην εξαγωγή συμπερασμάτων
Οι Rapin και Allen(1983)  έλαβαν υπόψιν τους ότι η γλωσσική αυτή διαταραχή αποτελεί χαρακτηριστικό των παιδιών με αυτισμό, χωρίς αυτό να ισχύει πάντα. Δηλαδή όλα τα παιδιά που παρουσιάζουν προβλήματα στο σημασιολογικό και πραγματολογικό κομμάτι της γλώσσας δεν ανήκουν αυτόματα και στο αυτιστικό φάσμα.
Οι Bishop και Adams χρησιμοποίησαν μια μη σταθμισμένη μέθοδο, ανάλυση συζήτησης, με στόχο να περιγράψουν τα γλωσσικά χαρακτηριστικά των παιδιών με ΣΠΔ. Βρέθηκε ότι μερικά παιδιά μπορούσαν να ξεχωρίσουν από άλλα παιδιά με ΕΓΔ διαμέσου συγκεκριμένων πραγματολογικών χαρακτηριστικών(υψηλό βαθμό εισαγωγών σε συζήτηση, αλλά οι συναλλαγές τους δεν ήταν τόσο πλούσιες όσο αυτές που είχαν τα παιδιά ΕΓΔ),  αλλά επίσης και ότι τα παιδιά με ΣΠΔ παρουσίαζαν πολλές συντακτικές, σημασιολογικές και πραγματολογικές ελλείψεις.

Για τη διαφορική διάγνωση του Αυτισμού, της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής και της Σημασιολογικής- Πραγματολογικής Διαταραχής  κρίνεται απαραίτητη η χρήση κατάλληλων σταθμισμένων διαγνωστικών μεθόδων (tests), που εξετάζουν τις επιδόσεις των υποκειμένων  στη χρήση του λόγου.  Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω κάποια από τα tests που μπορούν να χρησιμοποιηθούν: TOPL(Test of Pragmatic Language), CELF(Clinical Evaluation of Language Fundamentals), Δοκιμασία Γλωσσικής Αντίληψης και Έκφρασης. Απαραίτητη όμως είναι πάντα η καλή κλινική παρατήρηση.
  
Αναφορές:
Adams,C., Brown,B., Edwards,M., Developmental Disorders of Language. London : Whurr Publishers Ltd, 1997
Bishop, D. V. M. , Uncommon Understanding: Disorders of Language Comprehension in Children, Cambridge, UK: Psychology Press Ltd, 1999
Bishop,DVM., Edmundson, A., Language impaired 4 – year olds, cited in Adams, Brown, Edwards (eds) Developmental Disorders of Language. London : Whurr Publishers Ltd, 1987
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – Fourth Edition (DSM – IV).
Leonard, L. B.,  Children with Specific Language Impairment, London: The MIT Press, 2000
Rapin,I., Allen,D.,A. , Developmental language disorders, cited in Adams, Brown, Edwards (eds) Developmental Disorders of Language. London : Whurr Publishers Ltd, 1983
Βογινδρούκας, Ι. & Sherrat, D., Οδηγός Εκπαίδευσης Παιδιών με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, Αθήνα: Ταξιδευτής, 2005